همه چیز در اختیار او است، بالاتر از اندیشه و افکار تو
باورها تاثیر عمیقی بر زندگی انسان دارند. باورهای، نحوه ادراک ما از جهان را شکل میدهند و حتی بر سلامت روان ما نیز تاثیر میگذارند. باورها و عقاید از منظر اسلام، مرز میان کفر و ایمان را تعیین میکنند. باورهای متعصبانه منجر به کوری دل شده و در نهایت مانع رشد و کمال انسان میشوند. خداوند متعال بر اهمیت اصلاح باورهای قلبی مومنان تاکید زیادی میکند زیرا ایمان واقعی تنها با تهذیف نفس و دوری از تعصب به دست می‌آید.
لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْسًا إِلَّا وُسْعَهَا ۚ لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ ۗ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا ۚ رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَا إِصْرًا كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنَا ۚ رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ ۖ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا ۚ أَنْتَ مَوْلَانَا فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ
محتوا
باید تغییر کرد
تغییر باورها دشوار است اما «وَإِنَّ ٱللَّهَ لَمَعَ ٱلْمُحْسِنِينَ»
انسان در اسارت زنجیر باورها است
باورهای انسان، دنیای او را شکل میدهند. مغز انسان، از طریق روابط گسترده میان 100 میلیارد نورون عصبی، ادراک را در ذهن انسان پدید می‌آورد. اما شکل گیری ادراک ما از جهان، صرفا بر اساس حواس فیزیکی نیست؛ بلکه باورها و عقاید ما، در نحوه ادراک ما از جهان اطرافمان تاثیر میگذارند.
با این مثال پیش برویم: در اکثر کشورها، چراغ راهنمایی استاندارد از سه رنگ تشکیل شده؛ قرمز به معنای توقف، نارنجی به معنای آماده شدن برای توقف و سبز به معنای حرکت است. تصور کنید شخصی به نام محمد در کشوری بزرگ شده که باور افراد درباره رنگ چراغ راهنمایی برعکس است. آن‌ها قرمز را به معنای جواز رفتن و سبز به معنای توقف قرارداد کرده‌اند. محمد در طی یک مسافرت به اروپا متوجه میشود که باورهای او و ساکنین اروپا درباره معنای چراغ راهنمایی، تفاوت دارد. اما در باور محمد قرمز به معنای حرکت است و برای رعایت قانون می‌پذیرد که در برابر نشانه‌ی حرکت، عمل توقف را اجرا کند. می‌بینید او قرمز را نشانه رفتن می‌داند حتی وقتی که مجبور است در پشت آن بایستد.
این مثال نشان میدهد که باورهای ما درباره پدیده‌ها، میتواند درک ما از دنیای اطرافمان را تغییر دهد و در عمل، تصمیمات متفاوتی بگیریم.
اگر به پیش‌بینی‌های بدبینانه یا هر چیز اضطراب آور دیگری عادت کرده‌ایم و باورمان شده است پس باید تغییر کرد.
تغییر باورها، سخت و پرهزینه است؛ بخصوص هنگامی که تغییر از درون خودمان آغاز میشود. خداوند متعال، درباره لزوم شروع تغییر از درون انسان، در سوره رعد آیه 11 میفرماید: إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ آیه شریفه به این نکته اشاره میکند که بنا بر حکمت پروردگار، خداوند تغییری در زندگی انسان ایجاد نمیکند مگر آنکه انسان، تغییر را از درون خودش آغاز کند. آیا انسان به تنهایی از پس دشواری‌های این مسیر بر می آید؟ به لطف پروردگار مهربان، مومنان در این مسیر تنها نیستند. هنگامی که انسان به تغییر باورهای خود بپردازد، در مسیر جهاد اکبر قرار میگیرد و خداوند به این دسته از مومنان اینگونه بشارت داده است: وَٱلَّذِينَ جَهَدُواْ فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا ۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَمَعَ ٱلْمُحْسِنِينَ[1]
در اسلام، باورها در تعیین مرز میان کفر و ایمان عنصری کلیدی هستند. با عبور از باورهای حسی سطحی، میتوان به باورهای قلبی عمیق دست یافت که جایگاه اصلی ایمان است. خداوند متعال در آیه 46 سوره حج میفرماید: أَفَلَم يَسِيرُواْ فِي ٱلأَرضِ فَتَكُونَ لَهُم قُلُوب يَعقِلُونَ بِهَا أَو ءَاذَان يَسمَعُونَ بِهَا فَإِنَّهَا لَا تَعمَى ٱلأَبصَرُ وَلَكِن تَعمَى ٱلقُلُوبُ ٱلَّتِي فِي ٱلصُّدُور این آیه شریفه نشان میدهد که ایمان حقیقی از منظر اسلام، تنها وابسته به مشاهده های حسی و آموزه‌های سطحی نیست، بلکه ایمان، اعتقادی عمیق است که ریشه در قلب انسان دارد
دو مانع مهم در مسیر تغییر
- مانع اول: از تغییر میترسم!
ترس از تغییر، تجربه ای رایج است که در موقعیت‌های گوناگون خود را نشان میدهد. مثلا، در زمان تغییر شغل، تغییر محل زندگی، تغییر رشته تحصیلی یا ورود به مرحله جدیدی از زندگی، ممکن است ترس از تغییر را تجربه کنید. اما اگر ترس بر افکار و کارهای فرد غلبه کند و مانع هر تغییری شود، فرد دائما انجام عمل را به تعویق می اندازد، در حریم امن خود باقی میماند و هیچوقت نمیتواند در زندگی پیشرفت کند. سوال مهمی که وجود دارد این است که چه عواملی موجب شکل گیری ترس از تغییر میشوند؟ بسته به شرایط فرهنگی، خانوادگی و تربیتی هر فرد، پاسخ به این سوال متفاوت خواهد بود اما به طور خلاصه به دو مورد اشاره میکنیم.
الف) ترس از شکست خوردن، یکی از عواملی است که ترس از تغییر را تشدید میکند. ترس از شکست ممکن است از هرگونه ریسک پذیری یا اقدامی جهت تحقق اهداف جلوگیری کند. برای مثال، کسی که ایده ای خلاقانه درمورد راه اندازی کسب و کار شخصی خود در ذهن میپروراند، ممکن است از ترس اینکه نتواند موفق شود، هیچوقت دست به عمل نزند.
ب) ترس از دست دادن حریمِ امنی که به آن عادت کرده ایم، میتواند از ایجاد تغییر جلوگیری کند. برای مثال کسی که تمام دوران زندگی خود را در یک محله زندگی کرده است، ممکن است برای مهاجرت به شهری جدید و رها کردن محیط آشنایی که از کودکی در آن بزرگ شده است، دچار ترس از تغییر شود.
یادآوری: اگر در زندگی اشتباهاتی مرتکب شدی که عواقب بدی به دنبال داشته و حالا از انجام هر تغییری میترسی، فراموش نکن که خداوند متعال فرموده که هیچوقت از رحمت و بخشش او نا امید نشوید: قُلْ يٰعِبَادِيَ الَّذِيْنَ اَسْرَفُوْا عَلٰٓى اَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوْا مِنْ رَّحْمَةِ اللّٰهِ ۗاِنَّ اللّٰهَ يَغْفِرُ الذُّنُوْبَ جَمِيْعًا ۗاِنَّهٗ هُوَ الْغَفُوْرُ الرَّحِيْمُ [2]
با تو می‌گویم! به رحمتت دل بسته‌ام که تغییر مثبت من را تضمین میکند.
يَا مَنْ كُلُّ هارِبٍ إِلَيْهِ يَلْتَجِئُ، وَكُلُّ طالِبٍ إِيَّاهُ يَرْتَجِى، يَا خَيْرَ مَرْجُوٍّ، وَيَا أَكْرَمَ مَدْعُوٍّ، وَيَا مَنْ لَايُرَدُّ سائِلُهُ، وَلَا يُخَيَّبُ آمِلُهُ، يَا مَنْ بابُهُ مَفْتُوحٌ لِداعِيهِ، وَحِجابُهُ مَرْفُوعٌ لِراجِيهِ، أَسْأَلُكَ بِكَرَمِكَ أَنْ تَمُنَّ عَلَىَّ مِنْ عَطائِكَ بِما تَقَرُّ [تَقِرُّ] بِهِ عَيْنِى، وَمِنْ رَجائِكَ بِما تَطْمَئِنُّ بِهِ نَفْسِى، وَمِنَ الْيَقِينِ بِما تُهَوِّنُ بِهِ عَلَىَّ مُصِيباتِ الدُّنْيا، وَتَجْلُو بِهِ عَنْ بَصِيرَتِى غَشَواتِ الْعَمىٰ، بِرَحْمَتِكَ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ.
[1] العنکبوت- 69
[2] الزمر- 53
